Istota współwłasności została określona w art. 195 kodeksu cywilnego , zgodnie z którym własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom.
Współwłasność może przybrać formę współwłasności w częściach ułamkowych, albo współwłasności łącznej.
Współwłasność ułamkowa jest samoistnym stosunkiem prawa rzeczowego, w którym udział poszczególnych współwłaścicieli we wspólnym prawie własności jest określony, co do wielkości, ułamkiem (zwykłym lub dziesiętnym). Udział ułamkowy wyraża więc zakres uprawnień współwłaściciela względem rzeczy wspólnej. Nie daje mu jednak prawa do wyłącznego dysponowania określoną częścią rzeczy.
Współwłasność łączna natomiast charakteryzuje się tym, że udziały w majątku wspólnym nie są oznaczone ułamkiem, nie wolno rozporządzać swoim udziałem w majątku wspólnym ani w poszczególnych składnikach, nie można też żądać podziału majątku. Taka wspólna własność wiąże się zawsze z określonym stosunkiem prawnym i jest bezpośrednio z nim związana, jest jego skutkiem ( spółka cywilna, małżeństwo).
W przypadku współwłasności ułamkowej, zgodnie z art. 206 KC, każdy z współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej i korzystania z niej w taki sposób, jaki nie koliduje z współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych uprawnionych. Każdy ma także prawo pobierania pożytków z rzeczy. Właściciele więc mogą ustalić między sobą zarówno sposób korzystania z rzeczy (np. ustalając podział do korzystania) oraz określić, kto i w jakim stopniu jest uprawniony do pobierania pożytków przy czym należy podkreślić, iż uprawnienia właściciela nie jest łączone z wielkością udziału we współwłasności, ale z uwzględnieniem współposiadania i współkorzystania przez pozostałych współwłaścicieli ( uchwała SN z dnia 19.03.2013 r. III CZP 88/12). Współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem w/w art. 206 KC, w sposób wykluczający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy z zachowaniem przesłanek określonych w art. 224 par. 2 lub 225 KC (uchwała SN z dnia 13.03.2008 r. III CZP 3/08).
Odnośnie zarządzania nieruchomością wspólną, kodeks cywilny wprowadza podstawowe rozróżnienie na czynności zwykłego zarządu oraz przekraczający zwykły zarząd przy czym nie definiuje bliżej co należy rozumieć przez w/w pojęcia, tak więc w każdym przypadku należy dokonać oceny jaki charakter ma dana czynność. Przykładowo drobne prace konserwacyjne będą miały charakter czynności zwykłego zarządu, natomiast przebudowa nieruchomości wspólnej połączona ze znacznymi wydatkami będzie czynnością przekraczającą zwykły zarząd.
Powyższe rozróżnienie jest ważne, albowiem w zależności od zakwalifikowania danej czynności, inaczej będą podejmowane decyzje przez właścicieli, albowiem zgodnie z art. 201 KC do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli. W braku takiej zgody każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności, natomiast zgodnie z art. 199 KC do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.
W przypadku współwłasności łącznej jak już w/w, wiąże się ona zawsze z określonym stosunkiem prawnym i jest bezpośrednio z nim związana, dlatego jej przedmiotem nie jest jedna, konkretna, oznaczona co do tożsamości rzecz, lecz masa majątkowa składająca się z wielu rzeczy i praw, występuje ona w relacjach między małżonkami jako współwłasność majątkowa małżeńska oraz w spółkach niemających osobowości prawnej ( np. spółka cywilna). Jeżeli w tej masie majątkowej znajduje się również nieruchomość podlega ona zarządzaniu przy uwzględnieniu przepisów właściwych stosunkowi podstawowemu czyli m.in. Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego w przypadku małżeństwa czy też umowy spółki w przypadku spółek cywilnych.
Obok współwłasności ułamkowej wyróżniany jest również specyficzny typ współwłasności tj. ułamkowa współwłasność przymusowa, o której mowa w art. 3 Ustawy z dnia 24.06.1994 r. o własności lokali (UWL).
Powstaje ona z chwilą ustanowienia odrębnej własności pierwszego lokalu w budynku wielolokalowym i stosuje się do niej szczególne zasady dotyczące zarządzania nieruchomością wspólną, określone w UWL.
Otóż zgodnie z art. 18 UWL właściciele lokali mogą w umowie o ustanowieniu odrębnej własności lokali albo w umowie zawartej później w formie aktu notarialnego określić sposób zarządu nieruchomością wspólną, a w szczególności mogą powierzyć zarząd osobie fizycznej albo prawnej. Zmiana ustalonego w trybie ust. 1 sposobu zarządu nieruchomością wspólną, może nastąpić na podstawie uchwały właścicieli lokali zaprotokołowanej przez notariusza. Uchwała ta stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej.
Jeżeli sposobu zarządu nie określono w umowie, o której mowa w ust. 1, lub w uchwale zaprotokołowanej przez notariusza, obowiązują zasady określone w UWL.
UWL sposób zarządzania nieruchomością wspólną uzależnią od rodzaju wspólnoty mieszkaniowej otóż czy jest to wspólnota mała czy duża. Zgodnie bowiem z art. 19 UWL jeżeli liczba lokali wyodrębnionych i lokali niewyodrębnionych, należących nadal do dotychczasowego właściciela, nie jest większa niż siedem, do zarządu nieruchomością wspólną mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego o współwłasności. Zgodnie natomiast z art. 20 UWL, jeżeli lokali wyodrębnionych, wraz z lokalami niewyodrębnionymi, jest więcej niż siedem, właściciele lokali są obowiązani podjąć uchwałę o wyborze jednoosobowego lub kilkuosobowego zarządu. Zarząd jest więc organem wspólnoty mieszkaniowej, który kieruje jej sprawami i reprezentuje ją na zewnątrz oraz w stosunkach między wspólnotą a poszczególnymi właścicielami, przy czym zarząd ma prawo podejmować działania samodzielnie tylko w ramach czynności zwykłego zarządu, natomiast do podjęcia przez zarząd czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu potrzebna jest uchwała właścicieli lokali wyrażająca zgodę na dokonanie tej czynności oraz udzielająca zarządowi pełnomocnictwa do zawierania umów stanowiących czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, podjęta w procedurze szczegółowo unormowanej przepisami UWL.